Iστορίες Γνώσης και Πάθους
Τα κεφάλια μέσα!H προτροπή του L.J.K.S. απευθύνεται στους σχεδιαστές των εσωτερικών χώρων
του αυτοκινήτου. Όχι, δεν τους ενθαρρύνει να στρουθοκαμηλίσουν (...Αυτό το
κάνουν ήδη!),
αλλά να ενσκήψουν στο εσωτερικό του αυτοκινήτου και, σεβόμενοι όσους
πρόκειται να φιλοξενηθούν εκεί, να απελευθερώσουν ό, τι πιο δημιουργικό
κρύβεται μέσα τους και να δημιουργήσουν χώρους πρωτότυπους και επιτέλους?
με έντονη προσωπικότητα.
Του L.J.K. Setright
ΠΙΘΑΝΟΤΑΤΑ υπάρχουν λιγοστοί άνθρωποι με όραση κατάλληλη για οδήγηση ή,
έστω, επαρκώς... ανοιχτομάτηδες για να τα βγάλουν πέρα με τα τεστ οράσεως,
οτιδήποτε κι αν αυτά περιλαμβάνουν (στη Βρετανία, για παράδειγμα, οι
σχετικές δοκιμασίες απαιτούν απλώς και μόνο την ανάγνωση μιας πινακίδας με
αριθμούς, από απόσταση 25 μέτρων), οι οποίοι μπορούν παράλληλα να μην
άγονται και να μη φέρονται σύμφωνα με τη βούληση των ομμάτιών τους.
H πικρή αυτή αλήθεια δε μας επιτρέπει να μεμφθούμε όσους παρασύρονται στην
αγορά ενός αυτοκινήτου, επηρεαζόμενοι από την εμφάνισή του. Έχω πολλάκις
επισημάνει το οξύμωρο σχήμα που προκύπτει όταν οι κάτοχοι κι επιβάτες ενός
αυτοκινήτου ?αυτοί δηλαδή που από τη θέση τους βλέπουν το εξωτερικό του
οχήματος τους μόνο στις... γυάλινες βιτρίνες των καταστημάτων?
ενδιαφέρονται για την εξωτερική του εμφάνιση πιο πολύ απ? όλους τους
άλλους.
O κόσμος, ωστόσο, δε θα πάψει ποτέ ν? αγοράζει αυτοκίνητα που (νομίζει ότι)
δείχνουν όμορφα.
Μόνο μετά την αγοραπωλησία, ο ευτυχής ιδιοκτήτης ασχολείται με τον
«εσωτερικό κόσμο» του μοντέλου που επέλεξε και σπανίως συμβαίνει αυτός ο
κόσμος να διαφέρει αισθητά από τα «ενδότερα» των περισσότερων αυτοκινήτων.
Είναι παράλογο, όσο και λυπηρό...
Τα τελευταία 15 χρόνια οι σχεδιαστικές ιδέες που έχουν να κάνουν με το
εσωτερικό του θαλάμου επιβατών (σε αντίθεση με άλλους τομείς, όπου
επικρατεί δημιουργική φούρια) φαίνεται ότι έχουν στερέψει. Φωτεινή
(κυριολεκτικά!) εξαίρεση αποτέλεσε το Τουΐνγκο, το εσωτερικό του οποίου
είναι πλημμυρισμένο με χρώμα.
Μη σπεύσετε, πάντως, να θεωρήσετε την εμφάνιση του Τουΐνγκο ?αλλά και του
μεταγενέστερου Φορντ Κα? ως προανάκρουσμα καλύτερων ημερών: Το «γκρίζο»
είναι πάντα εδώ, έχοντας ριζώσει για τα καλά στις πεποιθήσεις όσων
ασχολούνται με τη σχεδίαση του εσωτερικού των αυτοκινήτων, δηλαδή του
τμήματος εκείνου που τροφοδοτεί με παραστάσεις το οπτικό νεύρο των
επιβατών, τον περισσότερο καιρό. H φαντασία και η τόλμη μάς έχουν αφήσει
χρόνους προ πολλού...
H αντίθεσή μου με την επικρατούσα κατάσταση δεν είναι όψιμη, αφορμή όμως
για το ξέσπασμά μου πήρα από τη σύγκριση τριών αυτοκινήτων αρκετά
σημαντικών, τα οποία εμφανίστηκαν την ίδια περίοδο και είναι άμεσα
συγκρίσιμα μεταξύ τους, καθώς ανήκουν στην ίδια κλάση και απευθύνονται κατά
κύριο λόγο στο ίδιο κοινό.
Παρ? όλα αυτά, οι διαφορές στην εξωτερική τους εμφάνιση ?ορατές κι από
κάποιον αδαή? είναι τόσο εντυπωσιακές, ώστε δύσκολα θα μπορούσε κανείς να
βρει ανάλογες, μεταξύ σύγχρονων μοντέλων.
Πρόκειται για τα Φορντ Μοντέο, Σιτροέν Ξαντιά και Χόντα Ακόρντ, εκ των
οποίων κάθε ένα έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα.
Τα ισχυρά «εγώ» τους θυμίζουν το παραπλήσιο «τρίο» των Σέξπιρ, Δάντη και
Θερβάντες, των οποίων τα έργα ανήκουν μεν περίπου στην ίδια εποχή, το
περιεχόμενο τους όμως δεν είναι επ? ουδενί το ίδιο.
Τα αυτοκίνητα, όμως, που προανέφερα, δυστυχώς δεν τα πάνε και τόσο καλά σ?
αυτό τον τομέα: Τα «περιεχόμενά» τους δείχνουν απελπιστικά όμοια, τόσο που,
όταν κανείς κάθεται στο σαλόνι ενός από τα τρία, δεν μπορεί να ξεχωρίσει
ποιο ακριβώς είναι, αν πρόκειται για κάποια προγενέστερη έκδοση ή, ακόμη
χειρότερα, αν έχει να κάνει με άλλο ανταγωνιστικό μοντέλο.
Δεν πρόκειται μόνο για ομοιότητα, αλλά για τη σχεδόν? απόλυτη ταύτιση.
Δεν είναι μόνο βαρετό, αλλά αγγίζει τα όρια του καταθλιπτικού. Είναι
αχρείαστο και επομένως? αχρείο.
Ακόμη και στην οικιακή επίπλωση, οι παραχωρήσεις προς όφελος της
ομοιομορφίας είναι λιγότερες, έστω κι αν χρειάζεται να επισκεφθεί κανείς
περισσότερα του ενός σπίτια, για να ανακαλύψει κάποιο που ξεχωρίζει για το
αυθεντικό του στιλ κι όχι για τον αυτιστικό πιθηκισμό των ενοίκων του. Σ?
ένα σπίτι, εξάλλου, είσαι ?καλώς ή... κακώς? ελεύθερος να διαλέξεις σαλόνι
από καρυδιά, μπαμπού, μέταλλο ή ακόμη και πλαστικό και να αναπαύεσαι σ?
αυτό, καθισμένος είτε με την αυστηρή στάση της μητέρας-Τερέζας ή με τον
αυθάδικο τρόπο της Σαμάνθα Φοξ! Μπορείς, ακόμη, να θαυμάζεις τους ακριβούς
σου πίνακες ή να... αυτοθαυμάζεσαι στους τεράστιους καθρέφτες σου, να
κοιτάζεις στο δρόμο, παραμερίζοντας κουρτίνες ή στόρια, να γευματίζεις με
αγγλικά ή σουηδικά μαχαιροπίρουνα, υπό το φως των κεριών ή λαμπτήρων
αλογόνου.
Σ? ένα αυτοκίνητο, δυστυχώς, οι επιλογές σου είναι περιορισμένες: είτε το
δέχεσαι ως έχει, είτε του φοράς ένα δερμάτινο κοστούμι κι αυτό είναι όλο...
Τα καθίσματα των πιο πολλών αυτοκινήτων έχουν ?σε αντίθεση με τα σώματα
όσων πρόκειται να καθίσουν πάνω τους? το ίδιο σχήμα, είναι τοποθετημένα
στην ίδια διάταξη, πίσω από ταμπλό που διακρίνονται για την... ομοιότητα
των οργάνων και των διακοπτών τους.
Τα χρώματα των πλαστικών, αν δεν είναι μαύρα, εμφανίζονται μυστηριωδώς
σκοτεινά, λες και η κύρια αποστολή τους είναι η απόκρυψη της βρώμας.
Αλήθεια, πώς σας φαίνεται όταν σας αντιμετωπίζουν, έστω έμμεσα, ως
κουνάβια;
Τα δευτερεύοντα χειριστήρια είναι κι αυτά ίδια κι απαράλλαχτα, ενώ
ορισμένοι παλιομοδίτικοι μοχλοδιακόπτες απαγορεύτηκαν διά ροπάλου από τους
κατοπινούς κανονισμούς ασφαλείας, με πρόσχημα την ασφάλεια όσων κάθονται
στα μπροστινά καθίσματα.
Όλα αυτά, πριν καν ο? ευαίσθητος νομοθέτης διανοηθεί την επιβολή της
πρόσδεσης των επιβατών. Ακόμη πιο νωρίς, κάποιοι ευσυνείδητοι κατασκευαστές
φρόντιζαν να παρέχουν χειριστήρια άψογης εργονομίας, με πιο λειτουργικά όσα
προορίζονταν για τους αεροπόρους, τους ανθρώπους δηλαδή στους οποίους
απαγορεύεται το οποιοδήποτε λάθος.
H Μπρίστολ κατασκεύαζε μοχλούς και οι διακόπτες, το σχήμα των οποίων
«προδιέθετε» το χειριστή για τη λειτουργία τους: στρογγυλοί, αν έπρεπε να
πιεστούν ή να τραβηχτούν, οδοντωτοί, αν επρόκειτο να περιστραφούν και πάει
λέγοντας.
Διεσπαρμένοι με... στρατηγικό τρόπο, οι μοχλοδιακόπτες αυτοί θα μπορούσαν
να προκαλέσουν τρικυμία εν κρανίω στους διάφορους παρκαδόρους, δε θα
μπέρδευαν όμως ποτέ αυτόν που τους είχε πάρει τον αέρα: το εν λόγω
«αφεντικό» μπορούσε χωρίς δεύτερη σκέψη κάνει τη σωστή κίνηση, ακόμη και
στο σκοτάδι, φορώντας γάντια.
H ιδέα «ξεπατικώθηκε» (πολύ καλά, ομολογουμένως) από τη Ρόβερ και πέρασε
στο Ρόβερ 2000, στις αρχές της δεκαετίας του ?60. Δεν έμελλε, όμως, να
χρησιμοποιηθεί ευρέως. Σήμερα, όλες οι λειτουργίες συγκεντρώνονται και
ομαδοποιούνται γύρω από τα γνωστά κοτσάνια (τι... «κοτσάνα»!): τα χτυπάς
και τα περιστρέφεις με τον ίδιο τρόπο, σ? όλα τα αυτοκίνητα της οικουμένης.
Δεν είναι θλιβερό το γεγονός ότι μπορεί ο οποιοσδήποτε να μπει στο
αυτοκίνητό σας και να ξεκινήσει σαν να ήταν στο δικό του; Να εύχεστε ο
κύριος αυτός να είναι παρκαδόρος κι όχι ο πρώτος διερχόμενος διαρρήκτης!
Δεν ήταν πάντοτε έτσι, αυτή η κατάσταση όμως επικρατεί για τόσον πολύ
καιρό, ώστε ο κόσμος να έχει πια εθιστεί στην ιδέα ότι το εσωτερικό όλων
των αυτοκινήτων είναι ίδιο.
Πρέπει ν? ανατρέξουμε στην πρώτη έκδοση της Πόρσε 928, για να βρούμε
κάποιες «μοδάτες» νύξεις, με την εμπνευσμένη χρήση της οπ-αρτ (αφηρημένη
γεωμετρική τέχνη) στο διάκοσμο και τα καθίσματα. Χρειάζεται να θυμηθούμε τη
δουλειά του Τζουτζιάρο στο πρώτο Φίατ Πάντα, για να αναφερθούμε σ? έναν
εσωτερικό διάκοσμο πραγματικά ξεχωριστό, με δροσερές νότες και συγχρόνως
πρακτικό.
Ωστόσο, αν είναι ανάγκη να αναζητήσουμε ένα θάλαμο επιβατών, που ν?
αποτελεί περισσότερο έργο τέχνης παρά επίδειξη ευφυΐας, δεν έχουμε παρά να
γυρίσουμε 24 χρόνια πίσω και να μελετήσουμε τη? Σιτροέν CX.
Οι αντιδράσεις μερικών φαντασμένων συντηρητικών πελατών έκαναν την Πόρσε ν?
ανακρούσει πρύμναν και να εγκαταλείψει την οπ-αρτ.
Για ποιο λόγο όμως, μερικά χρόνια αργότερα, ακολούθησαν το Πάντα της Φίατ
και η CX, υιοθετώντας το βαρετό μανδύα των άλλων; Μήπως, επειδή το
τελευταίο τέταρτο του αιώνα ήταν τα μόνα αυτοκίνητα με λειτουργικά κι
εύκολα προσβάσιμα τασάκια;
Στα υλικά και τα χρώματα του διακόσμου ακολουθήθηκε με επιμέλεια η ίδια
ισοπεδωτική τάση, με μόνη αξιόλογη εξαίρεση το φινετσάτο αλκαντάρα που
«ντεμπουτάρισε» σ? ένα πρωτότυπο Λότους κι από τότε κάνει την εμφάνισή του
στο σαλόνι των «διακεκριμένων» Λάντσια και σχεδόν πουθενά αλλού. Όπου
«αλλού», η μόνη αξιοπρόσεκτη καινοτομία είναι οι... ανάγλυφες στεφάνες των
τιμονιών. Πόσο βαρετό μπορεί να είναι το να βρίσκεσαι μέσα σ? ένα
αυτοκίνητο!
Ίσως το πρόβλημα να έγκειται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι αγοραστές
αυτοκινήτων δεν ενδιαφέρονται για την οπτική τέρψη των επιβατών τους. Είναι
παράξενο ?ειδικά αν αναλογιστούμε σε ποιες ακρότητες προχωρούν ορισμένοι,
προκειμένου ν? «αναβαθμίσουν» την εξωτερική εμφάνιση των αυτοκινήτων τους
και να ξεχωρίζουν? το γεγονός ότι, ενόσω βρίσκονται μέσα στο... καμάρι
τους, δε χρειάζονται αυτοεπιβεβαίωση.
Δεν επιθυμούν, άραγε, ένα περιβάλλον που υπογραμμίζει τη «μεγαλειότητά»
τους, απογυμνώνοντας συγχρόνως το «Εγώ» του ξιπασμένου γείτονα;
Βεβαίως, η «κούρσα» τους διαθέτει το όνομα και το σήμα του κατασκευαστή,
γραμμένα φαρδιά πλατιά στο τιμόνι, όμως αυτό μου φαίνεται πιο πολύ σαν
διαφήμιση παρά σαν διακόσμηση.
Τα... ενδότερα των αυτοκινήτων πρέπει να είναι ξεχωριστά για το στιλ, και
την προσωπικότητα τους, ν? αντικατοπτρίζουν τις καλλιτεχνικές ανησυχίες των
δημιουργών τους και να παραπέμπουν ευθέως στη φίρμα που τα κοσμεί.
Με δύο κουβέντες και σταματώ εδώ, δεν πρόκειται για χώρους φόρτωσης, αλλά
για περιβάλλοντα εργασίας και ?προσωρινής, έστω? διαμονής.
Ας μας δοθεί η ευκαιρία να τα απολαύσουμε._L.J.Κ.S.
Απόδοση: Χρήστος Αργύρης